Jak podawaliśmy wcześniej na łamach "Biuletynu Informacyjnego" - w wyniku nowelizacji Kodeksu pracy, od 18.01.2009 r. na pracodawców nałożony został obowiązek wyznaczania pracowników odpowiedzialnych za wykonywanie zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, posiadających kwalifikacje zgodne z wymogami ustawy z 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej. Przepisy te spowodowały, że wszyscy pracodawcy (niezależnie od liczby zatrudnionych pracowników) powinni zapewnić przeszkolenie wyznaczonych do w/w działań pracowników przez wyspecjalizowane jednostki organizacyjne straży pożarnej albo zatrudnić w swoich zakładach pracy inspektorów ochrony przeciwpożarowej, posiadających odpowiednie kwalifikacje w tym zakresie.
Biorąc pod uwagę skalę zjawiska oraz zbyt oraz zbyt dużą uciążliwość dla większości pracodawców związaną z realizacją omawianego obowiązku, przygotowane zostały poselskie projekty ustawy zmieniającej te przepisy w taki sposób, aby były realne do wykonania przez wszystkich pracodawców.
Działania te zakończyły się uchwaleniem przez Sejm RP w dniu 7.05.2009 r. ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 115, poz. 958), w której istotnie zmodyfikowano obowiązki pracodawców w zakresie ochrony przeciwpożarowej w zakładach pracy.
Głównym celem zmian było odstąpienie od wymogów posiadania przez pracowników wyznaczonych do zadań związanych ze zwalczaniem pożarów i ewakuacji pracowników w zakładzie pracy, kwalifikacji wynikających z cytowanej wcześniej ustawy o ochronie przeciwpożarowej.
Nowe przepisy obowiązują od 5.08.2009 r. i dotyczą regulacji zawartych w art. 2071, 2091 i 23711a ustawy z 26 06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Ze znowelizowanych przepisów wynika, że pracodawcy mają nadal obowiązek wyznaczania pracowników do wykonywania zadań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, ale osoby te nie muszą już posiadać stosownych certyfikatów potwierdzających kwalifikacje w zakresie ochrony przeciwpożarowej.
Do wykonywania tych czynności wystarczy dokument potwierdzający ukończenie okresowego szkolenia w zakresie BHP, przeprowadzonego przez uprawniony podmiot, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministerstwa Gospodarki i Pracy z 27.07.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860, z późn. zm.), w którym w programie zajęć szkoleniowych uwzględniona jest również problematyka dotycząca ochrony przeciwpożarowej. Dotyczy to zwłaszcza kursów BHP dla pracodawców i innych osób kierujących pracownikami, które organizowane były m.in. przez Krajowy Związek Rewizyjny RSP i niektóre regionalne związki zrzeszające RSP.
Uwaga:szersze omówienie zakresu wprowadzonych zmian zamieściliśmy w "Biuletynie Informacyjnym" Nr 4/2009, wysłanym do odbiorców w dniu 11.09.2009 r.
Zwracamy jednak uwagę, że równolegle z tymi regulacjami, na pracodawców nałożony został również obowiązek wyznaczania osób do udzielania pierwszej pomocy na terenie danego zakładu pracy.
Obowiązek ten został co prawda wprowadzony do art. 2071 Kodeksu pracy nowelizacją z 21.11.2008 r. i formalnie ma zastosowanie począwszy od 18.01.2009 r. ale niektóre przepisy w tym zakresie powinny być stosowane dużo wcześniej, na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.).
Z powyższych przepisów wynika m.in., że osoba wyznaczona przez pracodawcę do udzielania pierwszej pomocy powinna posiadać odpowiednie przeszkolenie w tym zakresie.
W tym przypadku nie wystarczy już jednak ukończenie "zwykłego" kursu BHP (o którym była mowa wcześniej), bowiem w standardowym programie tego kursu nie uwzględnia się problematyki pomocy przedmedycznej (w stopniu wystarczającym do jej udzielania).
W związku z powyższym, pracodawcy powinni zapewnić wyznaczonym pracownikom udział w kursach pierwszej pomocy medycznej, przeprowadzanych przez wyspecjalizowane instytucje lub firmy szkoleniowe. Wybór danego przeszkolenia (elementarny lub podstawowy) zależy od warunków zagrożeń występujących w danym zakładzie pracy, ale należy pamiętać, aby było ono zakończone wydaniem pracownikowi odpowiedniego zaświadczenia (certyfikatu), potwierdzającego uzyskanie kwalifikacji.
Omówione wyżej przepisy Kodeksu pracy mają bez wątpienia zastosowanie do wszystkich pracodawców, którzy zatrudniają osoby na podstawie umowy o pracę i to niezależnie od liczby tych osób. Dotyczą one zatem także tych rolniczych spółdzielni produkcyjnych, które obok członków, zatrudniają również pracowników.
Powstaje na tym tle pytanie - czy przepisy te obowiązują również w tych spółdzielniach, w których pracę wykonują wyłącznie członkowie lub osoby wykonujące pracę na zasadach członkowskich, tj. domownicy i kandydaci na członków?
Z literalnego brzmienia regulacji zawartych w art. 2071 i 2091 oraz wobec braku odniesienia tych przepisów do art. 3042 Kodeksu pracy (określającego, które przepisy ustawowe mają również zastosowanie do członków RSP i członków ich rodzin) wynikałoby, że nie muszą być one stosowane w takich spółdzielniach. Mając jednak na względzie docierające do Krajowego Związku informacje, że niektóre terenowe jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Pracy mają na ten temat przeciwne zdanie, Prezes Zarządu Krajowego Związku Rewizyjnego RSP w piśmie z dnia 26.08.2009 r. zwrócił się do Głównego Inspektora Pracy o zajęcie stanowiska w przedmiotowej sprawie.
Pełną treść tego wystąpienia zamieszczamy poniżej.
L. dz. 253/KK/209 Warszawa, dnia 26 sierpnia 2009 r.
Szanowny Pan
Tadeusz Jan ZAJĄC
Główny Inspektor Pracy
ul. Krucza 38/42
00-926 Warszawa
Działając na podstawie art. 240 § 3 pkt 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848, z późn. zm.), w imieniu Zarządu Krajowego Związku Rewizyjnego Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych zwracam się do Pana Inspektora z uprzejmą prośbą o zajęcie stanowiska wobec wątpliwości, jakie zrodziły się w związku z uchwaleniem przez Sejm RP w dniu 7 maja 2009 r. ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 115, poz. 958).
W/w ustawą zmieniono niektóre przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) dotyczące m.in. obowiązków pracodawców w zakresie:
- przekazywania pracownikom informacji o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie pożarów i ewakuacji pracowników (art. 2071 § 1 pkt 3 lit. b);
- zapewnienia środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 2091 § 1 pkt 1);
- wyznaczania pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 2091 § 1 pkt 2 lit. b).
Z literalnego brzmienia w/w przepisów wynika, że przedmiotowe obowiązki odnoszą się do pracodawców oraz pracowników, w rozumieniu przepisów art. 2 i 3 Kodeksu pracy. Oznacza to, że obowiązek stosowania regulacji zawartych w art. 2071 i art. 2091 Kodeksu pracy występuje w przypadku każdego podmiotu (jednostki organizacyjne), który jest pracodawcą, zatrudniającym co najmniej jednego pracownika, a więc również rolniczych spółdzielni produkcyjnych, zatrudniających osoby na podstawie umowy o pracę.
Wątpliwości natomiast powstają wówczas, gdy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej pracę wykonują wyłącznie członkowie spółdzielni, na odrębnej podstawie prawnej, tj. deklaracji członkowstwa w spółdzielni.
Spółdzielnia oraz osoby wykonujące w niej pracę w ramach stosunku członkowstwa nie spełniają warunków przywołanych wyżej definicji "pracodawcy" i "pracownika", a zatem - w naszej ocenie - nie powinny ich dotyczyć omawiane przepisy Kodeksu pracy.
Dodatkowym argumentem przemawiającym za takim stanowiskiem są przepisy art. 3042 Kodeksu pracy określające zakres stosowania regulacji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w odniesieniu do członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i współpracujących z nimi członków ich rodzin.
W przepisach tych nie zostały wymienione art. 2071 i art. 2091 Kodeksu pracy, a zatem nie powinny one mieć zastosowania do członków RSP i ich domowników.
Biorąc pod uwagę napływające do Krajowego Związku Rewizyjnego RSP od zrzeszonych spółdzielni liczne pytania, dotyczące przedmiotowej sprawy, formułowane również na podstawie informacji uzyskanych od niektórych terenowych jednostek organizacyjnych Państwowej Inspekcji Pracy, zwracam się do Pana Inspektora z uprzejmą prośbą o zajęcie stanowiska - czy obowiązki określone w art. 2071 i 2091 Kodeksu pracy dotyczą również rolniczych spółdzielni produkcyjnych, w których pracę wykonują wyłącznie członkowie tych spółdzielni i ich domownicy?
Wyjaśnienie tej kwestii powinno pozwolić na uniknięcie ewentualnych sporów, jakie wobec wskazanych wyżej wątpliwości mogą występować na tle działań inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy, podejmowanych wobec rolniczych spółdzielni produkcyjnych.
Z wyrazami szacunku,
Prezes Zarządu
Krajowego Związku Rewizyjnego
Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych
/-/ Krzysztof Kokoszkiewicz
O treści odpowiedzi na w/w wystąpienie poinformujemy na stronie internetowej Krajowego Związku oraz w kolejnym numerze "Biuletynu Informacyjnego".
